Bộ Giáo dục hướng dẫn cách 'chữa cháy' lãng phí sách giáo khoa

Liên quan đến việc lãng phí sách khoa (SGK), trưa 21-9 Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã có thông tin của gửi tới các cơ quan báo chí.

Để tránh lãng phí SGK, chúng ta có thể chữa cháy bằng cách hướng dẫn học sinh đừng viết vào sách, kể cả phần nhà soạn sách muốn học sinh viết vào đấy khi làm bài tập. 

Theo đó TS Nguyễn Hữu Độ, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT, cho biết thời gian vừa qua, dư luận xã hội có phản ánh tình trạng một số SGK phổ thông chỉ dùng được một lần, gây lãng phí.

Thực tế, khi thực hiện Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 9-12-2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình GD phổ thông, Chính phủ đã giao cho Bộ GD&ĐT xây dựng chương trình, tổ chức biên soạn SGK để thực hiện trên phạm vi cả nước. SGK biên soạn theo chương trình GD phổ thông hiện hành (gọi tắt là chương trình 2000) được triển khai ở các cơ sở GD từ năm học 2002-2003. Phiên bản SGK hiện nay là phiên bản đã được sử dụng ổn định từ nhiều năm. 

Khi biên soạn SGK hiện hành, các tác giả đã xây dựng hệ thống bài tập trong SGK theo hướng đa dạng, phong phú về nội dung và hình thức trình bày nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh, đồng thời giúp học sinh làm quen với các dạng bài tập khác nhau trong kiểm tra, đánh giá theo xu thế chung của các nước phát triển. Do đó ngoài các câu hỏi, bài tập dạng truyền thống (bài tập tự luận), các tác giả có đưa vào SGK các dạng bài tập trắc nghiệm với các hình thức đặc thù như điền khuyết, lựa chọn đúng/sai, cặp đôi (nối kết)…

Bên cạnh đó, do đặc thù của môn học, ngoài các câu hỏi, bài tập dạng truyền thống, đối với một số SGK, nhất là SGK Toán 1, Tiếng Anh (do đặc trưng của các môn học này), các tác giả đã đưa vào các dạng bài tập trắc nghiệm và các dạng bài tập khác với “câu lệnh” ngắn gọn, dễ hiểu và rõ ràng như: Điền/viết vào chỗ chấm hoặc ô trống, lựa chọn đúng/sai, nối, khoanh, vẽ, đánh dấu, tô màu… Các SGK Toán 1 xuất bản giai đoạn 1976-1979, Toán 2 xuất bản giai đoạn 1980-1989, Toán 1 xuất bản giai đoạn 1990-2002, đều có các dạng câu hỏi, bài tập trên.

Các SGK Toán của các nước tiên tiến trên thế giới cũng đều thiết kế các dạng bài học với hình thức như trên. Tuy không yêu cầu học sinh làm bài hay viết trực tiếp vào SGK mà cần làm vào vở viết hoặc vở bài tập, nhưng nếu giáo viên không hướng dẫn ngay từ đầu năm học và nhắc nhở thường xuyên thì các em sẽ có thói quen viết trực tiếp vào SGK, gây lãng phí như dư luận phản ánh.

Theo Bộ GD&ĐT, quan điểm ban đầu của Bộ xác định, SGK cần được sử dụng, bảo quản tốt để có thể sử dụng lại được khi cần thiết, tránh lãng phí cho gia đình học sinh, xã hội. Trong sách giáo viên có yêu cầu nhắc nhở học sinh không viết vào sách để SGK có thể sử dụng được nhiều lần.

Ngay từ năm học đầu tiên (2002-2003) triển khai thay SGK mới ở lớp 1, cùng với việc quán triệt trong các khóa bồi dưỡng, tập huấn giáo viên, cán bộ quản lý chuẩn bị cho việc thực hiện SGK mới, Bộ đã có Công văn hướng dẫn thực hiện mục tiêu, kế hoạch dạy học lớp 1 theo chương trình và SGK mới. Trong công văn (mục 4. Thiết bị dạy học) có nêu rõ: “Các trường cần xây dựng tủ sách dùng chung để tạo điều kiện cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn được mượn sách. SGK cần được luân chuyển sử dụng trong nhiều năm”.

Năm học 2004-2005, Bộ tiếp tục ban hành công văn số 7590/GDTH ngày 27/8/2004 về việc Hướng dẫn giảng dạy các môn học ở lớp 3 cho các vùng, miền và các lớp dạy học 2 buổi/ngày. Trong công văn (mục 4. Sử dụng sách) có yêu cầu: “Giáo viên căn cứ vào văn bản phân phối chương trình môn Tiếng Việt để thực hiện các bài dạy trong SGK Tiếng Việt 3, hướng dẫn học sinh sử dụng SGK một cách có hiệu quả (tận dụng cả kênh hình và kênh chữ) nhằm đạt được các yêu cầu về kiến thức và kĩ năng của môn học. Cần nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn (không được viết, vẽ… vào sách) để sử dụng SGK được lâu bền”.

Để khắc phục tình trạng SGK chỉ sử dụng một lần, gây lãng phí như phản ánh của dư luận, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục tăng cường chỉ đạo, yêu cầu các địa phương, các nhà trường hướng dẫn học sinh không nên viết vào sách và giữ gìn, bảo quản sách cẩn thận để có thể sử dụng được lâu dài. Giáo viên trong quá trình dạy học cần hướng dẫn học sinh làm bài tập, viết kết quả, trả lời câu hỏi vào vở viết, vở bài tập.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT đang yêu cầu nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam kiểm tra, rà soát đánh giá cụ thể việc in ấn và phát hành SGK để có đề xuất chỉnh sửa cụ thể thiết kế nhằm hạn chế tối đa việc học sinh ghi vào SGK, gây lãng phí. Sắp tới, khi tổ chức biên soạn SGK theo Chương trình GD phổ thông mới, Bộ sẽ quán triệt với các nhà xuất bản tham gia biên soạn SGK và các Hội đồng thẩm định quốc gia về vấn đề này để khắc phục tình trạng học sinh viết vào SGK như hiện nay.

HÀ PHƯỢNG