'Vợ ba' gây tranh cãi về luật cho trẻ em đóng cảnh nhạy cảm

Ngày 23/5, ông Đặng Hoa Nam - Cục trưởng Cục Trẻ em - cho biết trẻ 13 tuổi đóng cảnh "nóng" trong Vợ ba là không phù hợp. Ông đang chờ kết quả kiểm tra quy trình phát hành phim để có hướng yêu cầu xử lý. Trước đó, ngày 20/5, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch rà soát việc cấp phép tác phẩm.

Phim của đạo diễn Nguyễn Phương Anh dừng chiếu từ ngày 21/5 do gây bàn tán với các cảnh nhạy cảm do diễn viên Trà My (sinh năm 2004) đóng. Nhân vật của cô có cảnh tân hôn với chồng và cảnh thân mật với người vợ hai tên Xuân (Maya đóng). 

Trailer mới của Người vợ ba

Trailer "Vợ ba".

Nhiều ý kiến đặt vấn đề liệu ê-kíp có phạm luật khi để người vị thành niên đóng cảnh nóng.

Hiện Luật Điện ảnh chưa quy định cụ thể về vấn đề người vị thành niên đóng các cảnh nhạy cảm. Điều 19 chương III của luật (năm 2006) yêu cầu các đơn vị sản xuất phim theo đúng nội dung đã đăng ký với Cục Điện ảnh, có giấy phép trước khi phát hành và tuân theo các quy định khác của pháp luật. 

Do đó, đại diện đoàn phim cho biết không làm trái luật. Lúc đóng phim, Trà My chưa đủ năng lực hành vi dân sự nên hợp đồng được ký với sự đồng ý của mẹ cô - bà Mỹ Na. Trong quá trình ghi hình, ê-kíp nói chuẩn bị kỹ để không ảnh hưởng đến tâm lý, thân thể diễn viên. Cô bé được mặc đồ bảo hộ, lúc quay cảnh nhạy cảm chỉ có một số phụ nữ trong ê-kíp ở trường quay. Mẹ Trà My luôn theo sát cô. Trước khi chiếu ở Việt Nam, tác phẩm đã được Cục Điện ảnh kiểm duyệt.

"Vợ ba" (The Third Wife) kể về cô gái trẻ về làm vợ lẽ cho người đàn ông giàu có. Tác phẩm gây chú ý ở nhiều liên hoan quốc tế trước khi phát hành ở Việt Nam.

Đạo diễn Hồng Ánh cho biết: "Tôi nghĩ hai phía phản đối và ủng hộ đều có góc nhìn riêng. Cơ sở về luật pháp của chúng ta trong vụ này chưa rõ ràng". Còn anh Nguyễn Phong Việt - người gắn bó lâu năm với phát hành phim - nói để tránh rắc rối xảy ra, sắp tới luật nên quy định cụ thể hơn độ tuổi đóng cảnh "nóng", mức độ nhạy cảm được phép với người vị thành niên, lao động trong nghệ thuật khác biệt gì với các ngành khác, hình phạt với đối tượng vi phạm. "Khi đã có luật, các bên sẽ sòng phẳng nói chuyện với nhau, thay vì trao đổi có phần cảm tính, chạy theo dư luận như hiện tại", anh Phong Việt cho biết. 

Cảnh nhạy cảm của cô bé 13 tuổi đặt ra lo ngại quá trình ghi hình ảnh hưởng thế nào đến cơ thể, tâm lý diễn viên. 

Luật Điện ảnh chưa quy định rõ về điều này nên gây khó cho việc phân định trẻ em có thể tham gia như thế nào, mức độ ra sao ở cảnh nóng. Đạo diễn Phan Đăng Di cho biết: "Làm phim là hoạt động sáng tạo dựa trên dàn dựng, tái tạo hiện thực có chủ đích, được các bên đồng ý thực hiện, pháp luật cho phép. Nó khác với việc xâm hại, có tính lừa đảo, vi phạm đạo đức và phạm pháp".

Còn ở góc nhìn về bảo vệ quyền lợi trẻ em, Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ - Chi hội trưởng chi hội Luật sư, Hội Bảo vệ quyền trẻ em TP HCM - cho biết ngay cả khi đoàn phim Vợ ba làm đúng luật Điện ảnh, ê-kíp vẫn có khả năng phạm Luật Lao động - có quy định cấm sử dụng người vị thành niên vào công việc gây tổn hại cho sức khỏe hay an toàn của họ.

Sáng 24/5, bên lề cuộc họp Quốc hội tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương bình và Xã hội Đào Ngọc Dung nói dù gia đình đồng ý, việc đoàn phim để cháu bé đóng cảnh nhạy cảm là vi phạm Luật Lao động, Luật Trẻ em. "Phải xem xét trách nhiệm của cơ quan đứng ra làm việc này", ông Đào Ngọc Dung nói.

Cùng quan điểm, đại biểu Dương Trung Quốc cho rằng lỗi còn nằm ở cơ quan quản lý nhà nước đã không kiểm duyệt phim chặt chẽ từ đầu. "Đây là lời cảnh tỉnh các nhà làm phim về việc sử dụng trẻ em đóng cảnh không thích hợp", ông Quốc nêu quan điểm.

Khi chưa có luật quy định rõ ràng, các đạo diễn trong nước thường tự linh động giải quyết khi làm phim chủ đề tình dục người vị thành niên. Trong Thạch Thảo (2018) - có tình tiết nhân vật Thảo bị xâm hại tình dục khi còn học sinh, đạo diễn Mai Thế Hiệp chọn diễn viên Bích Ngọc (21 tuổi) đóng. Anh cho biết chủ động tuyển người trên 18 tuổi để làm việc dễ dàng hơn. Trong series Quỳnh Búp Bê, kể chuyện cô gái 16 tuổi bị bán vào động mại dâm, ê-kíp chọn nữ chính Phương Oanh (sinh năm 1988).

Trên thế giới, vấn đề diễn viên vị thành niên đóng cảnh nhạy cảm luôn được quan tâm. Điện ảnh Mỹ có một số quy định về chuyện này. Theo Variety, nhà sản xuất phải nói rõ các yêu cầu đặc biệt với bố mẹ hoặc người giám hộ diễn viên nhỏ tuổi. Chỉ khi phụ huynh đồng thuận, sao nhí mới được tham gia.

Ngoài ra, một nhân viên xã hội phải có mặt lúc sao nhí quay phim. Người này thường là giáo viên trường quay (studio teacher) - được hãng phim trả tiền, có nhiệm vụ dạy học, quan sát diễn biến ghi hình, hướng dẫn và giúp đỡ sao nhí khi cần. Giáo viên trường quay phải trải qua khóa huấn luyện về luật lao động trẻ em và an toàn khi quay phim. Quy định Child Performer Protection Act ở bang California còn yêu cầu những người làm việc với trẻ em phải đăng ký, kiểm tra quá khứ để tránh trường hợp kẻ từng phạm tội tình dục vào phim trường.

Do làm đúng quy định, nhiều tác phẩm có cảnh nhạy cảm như Lolita, Hounddog hay Desire không gặp rắc rối về luật pháp, dù dư luận phản ứng trái chiều.* Xem thêm: 

Ân Nguyễn - Võ Hải